وېښتانو ته پاملرنه

د سر وېښتان بېلا بېل حالات لري چې موږ به يې درته بيان کړو .وېښتان د ارګانېسم ( ژوندي موداتو ) د جوړښت له انده په خپلو کې سره يو ډول دي يو له بل سره توپير نلري .وېښتان يوازې د غوړوالي ، وچوالوالي د اندازې او رنګ له پلوه له يو بل سره توپير لري او له همدې امله وېښتان په دريو کلي ډولونو ويشل کيږي

۱- غوړ وېښته

۲- عادي وېښته

۳- ډير وچ وېښته

د وېښتانو حالت چې د سر له پوستکي سره تړلی دی  غوړوالی او وچوالی يې په پوستکي کې د غوړوالي د غدو له ترشح  ( خپرولو ) سره نيغ په نيغه تړاو لري .

له همدې کبله اړينه ده  چې د وازدې د غدو په اړه زياته څرګندونه وکړل شي : د سر د پوستکي په هره متر مربع سانتۍ کې ترپنځو پورې  د وازدې غدې  شتون لري . چې د نومړيو غدو کار دوازدې  (ترشح ) خپرول  دي .دا ضمايم  له بل کومه ځايه وازده نه اخلي بلکې په خپله وازده جوړوي .

کله چې غدې وازده جوړه کړي د وړو سورويو له لارې يې د پوستکي باندنۍ برخې ته کومه چې دغه وازدې  ته اړتيا لري لارښوونه کوي .ځکه خو د هغه په نشتون کې پوستکی وچ او خپل ځای ته د را ګرځيدو وړتيا له لاسه ورکوي همدا رنګه زياتوالی د وازدې هم د ځورونې لامل ګرځي لکه په کوم ډول  چې د سر د پوستکي پر مخ غوړيدلی دی او دا کړنه چې کله له اړتيا څخه زياته شي او يو نا مناسبه چاپېريال د وېښتانو لپاره منځ ته راوړي آن تردې چې کېدلای شي د وېښتانو د سختې رېژدنې لامل وګرځي .

که چېرې د سر د پوستکي وازده زياته شي ويل کيږي د سر پوستکی غوړ دی او همدا رنګه که غدې خپل کار لږ او سوکه تر سره کړي ويل کيږي د سر پوستکی وچ دی او که غدې خپله دنده په عادي او طبعي توګه مخ په وړاندې يوسي ويل کيږي د سر پوستکی معمولي دی او دا د پوستکي او وېښتانو لپاره يو نمونيي حالت دی د سر وېښتان هر ډول چې وي په مناسب مينځلو سره يې کولای شو نورماله حالت ته را وګرځوو

د سر د وېښتانو مينځل

د سر د وېښتانو له مينځلو څخه موخه د هغه پاکوالی تر سترګو کيږي او د مينځلو معنايې هم همدغه ده خو که دې ټکي ته  ډير په ځير شو نو دې پايلې ته رسيږو  چې د سر پاکوالی کيدلای شي پداسې ډول وکړو چې هم وېښتان پاک شي او هم د خپلې موخې سره سم پوستکی او د سر وېښتان هر څرنګه چې وي  يو نورماله حالت ته را وګرځوو .

پوهيږم چې د وېښتانو حالت له يو بل سره توپير لري او مخکې يې څرګندونه وشوه چې په اصل کې درې حالته لري غوړ ،عادي او وچ وېښتان .

د وېښتانو  پاکولو پر مهال د هغه ډول ته بايد پاملره وشي چې د وېښتانو د پاکولو توکي او ډير مهم دا چې د هغه د مينځلو طريقه بايد په بنسټيزو اصولو او صحيح توګه تر سره شي تر څو د پاکلوالي او روغتيا ساتنې سر بېره وتوانېږو د سر د پوستکي او وېښتو حالت د خپل زړه په خوښه کنټرول کړو او د وېښتو غوړوالی او وچوالی عادي حالت ته واړوو له همدې  کبله بايد د سر د وېښتانو  مينځلو لپاره يو دقيق مهال وېش وټاکو .

ډير کله ليدل شوي دي چې ځينې خلک هر څنګه چې وغواړي خپل سرونه مينځي چې په هغه کې نه د وخت خيال ساتي   نه  د پاکوالي توکيو ته اهميت ورکوي او نه هم د مينځلو صحيح طريقه په کار اچوي . د داسې  خلکو وېښتان  تر ډېره بريده  د رېژېدنې له خطر سره مخ کيږي دوېښتانو مينځلو په وخت بايد وېښتان د لاسونو په ورغويو کې وي او د تاوولو په توګه ومينځل شي دا ډول مينځل يو کلي قانون دی څوک چې د دې ډول مينځلو پيروي کوي کم تر کمه د مينځلو له پلوه به دوېښتانو د غير عادي رېژېدنې څخه خوندي وي .

الف – د غوړو وېښتانو مينځلو طريقه

د زيات شمېر خلکو د سر پوستکی غوړ وي نو دا ډول وېښته دې يوازې يوه ورځ  پدې ډول موښلو سره و مينځل شي چې وېښتان د لاسونو په ورغويو کې وي او داسې تاو راتاو شي چې نوکان يا دګوتو سرونه د سر له پوستکي سره ونه لګيږي په دوو ځلو مينځلو سره چې  هر ځل مينځل يې بسنه وکړي له هغه شامپو څخه ګټه واخلي چې د غوړو وېښتانو لپاره وي او د وېښتانو تيل ونه کارول شي دا ډول وېښته تر زياته بريده د پخې او د زر زر نه مينځلو په صورت کې د خارښت لامل ګرځي د مناسبې شامپو کارونه  او منظم مينځل يې د خارښت او پخې مخ نيوی کوي . په ګرمه او نمجنه هوا کې د وازدې د غدو خپرېدل زياتيږي او وېښتان زيات غوړوالی پيداکوي چې هغه بيا زيات مينځل غواړي  .

ب – د وچو وېښتانو مينځلو طريقه

ډير شمېر خلک بيا د وېښتانو له اندازې زيات وچوالي څخه ځوريږي د دې ستونزې د له منځه وړلو لپاره د مينځلو له لاندې ترتيب څخه کار اخلو .د داسې وېښتانو د پاکوالي او مينځلو لپاره کولای شو د دوو ورځو تر منځ وېښته ومينځو، چې  ډير په کراره وموښل شي اود ږمنځې له کارولو پرته د سر پوستکی ومينځل شي او داسې ومينځل شي چې هغه بسنه وکړي . هڅه وشي چې له داسې اوبو څخه کار واخيستل شي چې ډيرې ګرمې نه وي او له هغه شامپو څخه چې د وچو وېښتانو لپاره ده کار واخيستل شي دا خلک د مينځلو وروسته د وېښتانو تيل هم کارولای شي د سر د پخې احتمال پدې ډول وېښتانو کې زيات وي نو ډير مينځل د پخې د زياتوالي او کله ناکله د خارښت لامل هم ګرځي په يخ موسم او وچه هوا کې وېښته زيات وچ او له يادې شوې اندازې څخه زيات مينځل يې د وېښتانو د زيات وچوالي ، ماتوالي ،خارښت او پخې لامل ګرځي .

ج – د عادي يا معمولي وېښتانو د مينځلو طريقه

د سر پوستکی چې نه غوړ او نه هم وچ وي نو په مينځلو کې به يې د غوړو او وچووېښتانو تر منځ تګ لاره  خپلوي په اونۍ کې به له دوو تر دريو وارو پورې د خپلو سرونو وېښتان مينځي او د اړتيا په وخت د وېښتانو له تيلو څخه هم کار اخيستلای شي او هغه شامپوبه کاروي چې د عادي وېښتانو لپاره وي کومه خبره چې د يادولو وړ ده هغه دا چې کومو کسانو چې خپل وېښتان د ځينو لاملونو له کبله له لاسه ورکړي يا يې په ماشين اخيستي دي کولای شي د خپلو لاسونو په ورغويو کې پرته له سختۍ په نرمۍ سره د خپل سر پوستکي بشپړه ومينځي  .

له اندازې زيات د وېښتانو له کشکولوپه ځانګړي ډول د مينځلو پر مهال ،کوڅۍ جوړولو په وخت او کنچي کولوپه وخت کې ځانونه وژغورئ ځکه دا کيدلای شي د وېښتانو د رېژېدنې لامل جوړشي .

د وېښتانو رېژېدنه :

د سر وېښتان د وېښتانو د پياز يا فوليکول ( دوېښتانو رېښو) په واسطه  چې دپوستکي په لاندنۍ  برخه کې شتون لري جوړيږي  تل په عادي ډول له ۵ نه تر ۱۰ سلنې پورې دا فوليکولونه د ارامتيا په حالت کې او ۹۰ نه تر ۹۵ سلنې پورې د کار کونې په حالت کې ژوند کوي د وېښته هر پياز له ۲ نه تر ۳ مياشتو پورې د آرامتيامرحله لري چې پدغه موده کې وېښتان رېژېږي او لدې مودې وروسته د دويم ځل لپاره په کار کولو پيل کوي .چې د هغو د کار کولو موده بيا له ۳ نه تر ۵ کالو پورې وي البته لدې مودې وروسته يوه بله مرحله د بين البيني يا انتقالي مرحلې په نوم شتون لري چې خاوشا له دوو څخه تر دريو اونيو پورې پايښت کوي او وېښتان د کار کوولو له مرحلې څخه د آرامتيا لوري ته ځي.دا چکر په نوبتي ډول صورت نيسي او هره ورځ  په عادي توګه د يو شمېر وېښتانو د رېژېدلو لامل ګرځي او په يو عادي انسان کې  د وېښتانو د رېژېدلو دا شمېره د ورځې له پنځوسو نه تر سلو پورې وي چې دوېښتانو د مينځلو په وخت کې بيا دا شمېره زياتيږي . د وېښتانو  رېژېدل يو لړ لاملونه لري يو شمېر هغه لاملونه  کوم چې ډير عام دي په لاندې ډول بيانيږي  .

۱- موروثي

۲- د وينې د وسپنې کمي او دميسو نشتوالی

۳- ځينې له دواوو څخه اخيستل شوي  

۴- د وېښتانو له اندازې زيات کشکول

۵- سيبوريا يا له اندازې زيات د پوستکي او وېښتانو غوړوالی

۶- زيارونه يا سخت رواني تشويشونه

۷- د وېښتانو رېژېدل په ځانګړي موسم کې

۸- د وېښتانو رېژېدل درې مياشتې وروسته له پيدايښته

۹- د تبو والا ناروغيو پرله پسې پيښېدل

۱۰- د ساتنې او وېښتانو ته پاملرنې اصولو خيال نه ساتل

۱۱- د وېښتانو درېژېدنې درملنه په ځينوهغو درملو کول کوم چې په پيل کې د وېښتانو د لږ مهالې تېزې رېژېدنې لامل جوړيږي خو په پايله کې  دهغو وېښتانو د زياتې  رېژېدنې څخه  مخنيوي کوي کوم چې دآرامتيا په حالت کې وي او وروسته بيا دا په هغو وېښتانو بدليږي کوم چې د فعاليت او ودې په حالت کې وي .

البته د وېښتانو د رېژېدلوځينې نور صورتونه هم شتون لري چې هغه کم پېښېدونکي دي او دلته مو بيان نه کړل .